Cỏ mực và những điều bạn cần biết

Cỏ mực, cỏ nhọ nồi hay hàn liên thảo (danh pháp khoa học: Eclipta prostrata) là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae) Cùng Mela đi vào tìm hiểu ngay

Phân bố

Loài này mọc phổ biến ở những nơi ẩm ướt, từ khu vực ôn đới ấm đến nhiệt đới trên toàn thế giới. Theo Barkley et al. (2006) thì nó được cho là có nguồn gốc tại châu Mỹ nhưng đã du nhập rộng khắp vào miền nam châu Âu, châu Phi, miền nam châu Á và Australasia.

Mô tả

Nó có hình trụ, rễ màu xám. Cỏ mực mọc thẳng đứng có thể cao tới 80 cm, thân có lông cứng. Lá mọc đối có lông 2 mặt, dài 2 – 8 cm, rộng 5 – 15mm. Cụm hoa hình đầu màu trắng ở kẽ lá hoặc đầu cành, lá bắc thon dài 5 – 6mm, cũng có lông. Các đầu hoa đơn độc có đường kính 6–8 mm, với các bông hoa màu trắng. Quả bế 3 cạnh, hoặc dẹt, có cánh, dài 3mm, rộng 1,5mm, đầu cụt, mọc hoang khắp nơi ở nước ta. Gọi là cây cỏ mực vì khi vò nát có nước chảy ra như mực đen.

Sử dụng

Theo y học cổ truyền, cỏ mực có vị ngọt, chua, vào 2 kinh Can và Thận; có tác dụng bổ thận âm, lương huyết (mát huyết), chỉ huyết (cầm máu), thanh can nhiệt, làm đen râu tóc,…Trong dân gian thường dùng cỏ mực giã vắt lấy nước để uống cầm máu trong rong kinh, trĩ ra máu, chảy máu cam…

Loài này có công dụng truyền thống ở Ayurveda. Ở Ấn Độ, nó được gọi là bhangra hoặc bhringaraj. Sài đất được biết đến với những cái tên giống nhau, vì vậy hoa trắng E. alba được gọi là bhangra trắng và hoa vàng W. calendulacea được gọi là bhangra vàng.

Ở Đông Nam Á, toàn cây khô được dùng trong y học cổ truyền, mặc dù không có nghiên cứu lâm sàng chất lượng cao nào chỉ ra rằng những cách sử dụng trên có tác dụng.

Nó có thể được dùng để chữa chảy máu bên trong và bên ngoài, rong kinh, băng huyết, chảy máu cam, trĩ, đại tiểu tiện ra máu, nôn và ho ra máu, chảy máu dưới da; còn chữa ban sởi, ho, hen, viêm họng, bỏng, nấm da, tưa lưỡi. Ngày 12-20 g cây khô sắc hoặc 30-50 g cây tươi ép nước uống.

CHỮA SUY THẬN (DÙNG TƯƠI HẤP ĐỂ ĂN)

Dùng ngoài để cầm máu và trị những bệnh ghẻ lác. Cây cỏ mực cũng còn được sử dụng để xăm mình. Ngoài những tác dụng trên, cây cỏ mực còn được dùng để trị bệnh viêm xoang rất hiệu quả.

Chiết xuất cỏ nhọ nồi

Mô tả Eclipta Prostrata Extract (Chiết xuất cỏ nhọ nồi)

Một loại thực vật phổ biến ở Hàn Quốc, Eclipta prostrata có đặc tính chống oxy hóa và làm dịu da mạnh mẽ. Còn được gọi là cây cỏ mực hay hàn liên thảo, loại thực vật không hương liệu này là một thành viên của gia đình hướng dương.

Cách nhận diện Cỏ nhọ nồi

Cỏ nhọ nồi thuộc loại thân thảo, cao 30 – 40cm, cây mọc thẳng, đôi khi bò lan rồi vươn thẳng. Thân màu lục hoặc đỏ tía, phình lên ở những mấu, có lông cứng. Lá mọc đối hình mác, mép có khía răng rất nhỏ, có lông ở 2 mặt. Cụm hoa màu trắng mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành.

Sở dĩ cỏ nhọ nồi còn được gọi là cỏ mực, là bởi vì khi dùng tay vò nát, người ta thấy từ cây chảy ra loại nước có màu đen giống như mực.

Bộ phận dùng và hoạt chất sinh học

Có thể dùng toàn bộ phần trên mặt đất của cây. Có thể dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần đều được. Trong cỏ nhọ nồi có chứa các chất như: tinh dầu, chất đắng, tanin, caroten và ankaloid. Ngoài ra còn có hoạt chất wedelolacton, đã được chứng minh là có tác dụng chống viêm.

Bộ phận dùng, thu hái, sơ chế, bảo quản

Toàn bộ các phần mọc trên mặt đất của cây nhọ nồi đều có thể được dùng làm thuốc. Cây có thể được sử dụng ở dạng tươi hoặc dạng khô đều được. Nếu dùng khô cần thu hoạch trước khi cây ra hoa, lấy toàn bộ các bộ phận của cây mọc lộ thiên trên mặt đất rồi đem phơi khô. Khi cần dùng thì rửa lại với nước và để ráo, cắt thành từng đoạn từ 3 – 5cm và phơi khô. Tùy vào từng bài thuốc mà có thể sao cháy hoặc sao qua để tối ưu công dụng cầm máu của cây nhọ nồi.

Thành phần hóa học của cỏ mực

Trong cây cỏ mực, người ta tìm thấy nhiều thành phần hóa học có tác dụng dược lý quan trọng như Alcaloid (ecliptin, nicotin và coumartin lacton), caroten và wedelolacton – một chất curmarin lacton từ đó tách ra được một flavonozit và chất demetylwedelacton. Ngoài ra còn có chất đắng, tannin và một ít tinh dầu.

Tác dụng dược lý của Cỏ nhọ nồi

Mặc dù nhọ nồi chỉ là loài cây nhỏ bé mọc hoang, nhưng lại có rất nhiều tác dụng tốt. Chính vì vậy dã có rất nhiều nghiên cứu được thực hiện, phát hiện ra các hoạt tính sinh học bất ngờ của loại cây này.

Tác dụng cầm máu

Trong dân gian, nhọ nồi thường được sử dụng như loại thuốc bổ máu, chữa ho ra máu, chảy máu cam… Cỏ nhọ nồi có tác dụng cầm máu vì khả năng làm tăng tổng lượng prothrombin (yếu tố giúp đông máu), có cơ chế giống với vitamin K (là thành phần quan trọng giúp tổng hợp ra các yếu tố đông máu). Hoạt tính cầm máu của 1g bột nhọ nồi khô tương đương với 1,33 mg vitamin K.

Tác dụng kháng khuẩn

Thảo dược này được nghiên cứu có tác dụng ức chế các chủng vi khuẩn: liên cầu, tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn bạch hầu, Bacillus anthracis, Bacillus subtilis.

Nghiên cứu về tác dụng chiết suất cỏ nhọ nồi, được thực hiện trên nhóm chuột bị gây nhiễm trùng bằng đường tiêm. Kết quả cho thấy  cỏ nhọ nồi có thể cải thiện được quá trình điều trị chuột nhiễm trùng nặng và choáng nhiễm khuẩn tại nồng độ 20mg/ml.

Tác dụng kháng viêm

Viêm là các phản ứng sinh học xảy ra trong cơ thể, có tác dụng bảo vệ khi cơ thể bị tấn công bởi các yếu tố gây hại. Viêm được coi là phản ứng tốt cho cơ thể trong những trường hợp bình thường. Tuy nhiên khi các tế bào miễn dịch hoạt động quá mức, thì tình trạng viêm lại gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hoạt chất Wedelolactone trong cỏ nhọ nồi có tác dụng ức chế quá trình sinh các yếu tố tiền viêm như cytokine TNF, IL-6, IL12p40. Từ đó làm giảm quá trình gây viêm.

Và các tác dụng khác

Nhọ nồi có tác dụng làm tăng trương lực của tử cung cô lập. Trường hợp chảy máu tử cung, nếu dùng nhọ nồi thì ngoài tác dụng làm tăng prothrombin. Còn có thể làm co thành tử cung, góp phần thúc đẩy việc chống chảy máu. Vì tác dụng ấy nên cỏ nhọ nồi khi sử dụng trên thỏ có thai có thể gây sẩy thai.

Cao lỏng lá nhọ nồi đã được áp để điều trị 70 bệnh nhân bị viêm âm đạo (23 người do tạp khuẩn, 26 do nấm và 21 do Trichomonas). Tẩm cao lỏng lá nhọ nồi vào bấc, bôi khắp diện âm đạo. Sau 6 – 8 giờ, bệnh nhân rút bấc ra. Kết quả cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân khỏi và đỡ đối với viêm âm đạo do tạp khuẩn: 86.3%, đối với nấm: 73%, đối với Trichomonas là 61.9%.

Nghiên cứu trên chuột bị gây tổn thương gan bằng paracetamol, cỏ nhọ nồi với liều 4g/kg có tác dụng bảo vệ gan biểu hiện qua hoạt độ của AST, ALT, hạn chế được một phần tổn thương trên giải phẫu vi thể gan.

Cỏ nhọ nồi trị được bệnh gì?

Theo Đông y, Nhọ nồi có vị ngọt, chua, tính mát có tác dụng bổ thận, mạnh xương, đen tóc, mát huyết, cầm máu, giải độc.

Ngoài tác dụng cầm máu, nhọ nồi còn được sử dụng để chữa các bệnh như: sởi, ho, viêm họng, lao phổi, bỏng, bệnh nấm ở da, di mộng tinh. Dân gian còn dùng nước ép lá nhọ nồi đun nóng với dầu dừa hoặc dầu vừng giúp làm mọc tóc.

Liều dùng:

• Mỗi ngày dùng 20g cây khô, dưới dạng thuốc sắc uống.
• Dùng tươi từ 30 – 50g, giã vắt lấy nước uống, còn bã đắp vết thương.

Bài thuốc chứa Cỏ nhọ nồi 

Tác dụng bổ thận âm, chỉ huyết lỵ. Dùng chữa can thận âm kém, lỵ và ỉa ra máu, làm đen râu tóc.

Nhân dân vẫn dùng cây nhọ nồi giã vắt lấy nước uống để cầm máu trong rong kinh, trĩ ra máu, bị thương chảy máu. Còn dùng chữa ho hen, ho lao, viêm cổ họng, ngày dùng 6-12g dưới dạng sắc uống hay làm thành viên mà uống. những người thợ nề dùng cỏ nhọ nồi để xoa tay chữa bệnh bỏng rát do vôi. Có người dùng chữa bệnh nấm ở ngoài da, làm thuốc mọc tóc (sắc uống hoặc ngâm vào dầu dừa mà bôi), nhuộm tóc, bôi lên những chỗ chóc ở da thịt để có màu tím đen.

Thuốc cầm máu

12g nhọ nồi khô hoặc 30 – 50g tươi, sắc uống. Dùng riêng hoặc phối hợp với ngó sen, lá trắc bá, bách hợp.

Viên cỏ mực –  cóc kèn: cao lỏng cỏ mực một phần, bột mịn lá cóc kèn 2 phần, tá dược vừa đủ làm viên nén 200mg. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 5g.

Chữa sốt xuất huyết

Nhọ nồi 30g, rau má tươi (hoặc mần trầu) 30g, bông mã đề tươi (hoặc cối xay, rễ cỏ tranh) 20g. Vắt lấy nước uống hoặc sắc uống điều trị sốt xuất huyết.

Chữa các chứng đau sưng ở trẻ em và người lớn

Nhọ nồi, rau diếp cá, lá xương sông, lá huyết dụ, lá khế, lá dưa chuột, lá nhài, lá cải trời. Giã nát, thêm nước, vắt lấy nước uống, bã dùng đắp vào chỗ sưng.

Chữa thấp khớp

Nhọ nồi 16g, rễ cỏ xước 16g, hy thiêm 16g, thổ phục linh 20g, ngải cứu 12g, thương nhĩ tử 12g. Sao vàng, sắc đặc, ngày uống một thang, trong 7 – 10 ngày liền.

Nhọ nồi 100g, vòi voi 300g, củ bồ bồ 150g, rễ nhàu 100g. Các vị tán nhỏ làm hoàn to bằng hạt tiêu. Liều uống 20 viên hoàn, ngày 3 lần.

Chữa tưa lưỡi ở trẻ em

Nhọ nồi tươi 4g, hẹ 2g. Hai vị rửa sạch, giã nhỏ, vắt lấy nước cốt. Hòa mật ong, trộn đều chấm thuốc vào lưỡi, cách 2 giờ một lần.

Chữa ho do viêm họng hoặc viêm amidan cấp

Nhọ nồi tươi 50g, sắc uống mỗi ngày 1 thang, trong 3 ngày.

Chữa lỵ

Nhọ nồi tươi 100g, lá mơ lông 100g. Sắc đặc chia nhiều lần uống trong ngày.

Nhọ nồi 1 nắm, mã đề tươi 1 – 2 nắm, rau má 1 nắm. Sắc đặc chia nhiều lần uống trong ngày.

Chữa rối loạn kinh nguyệt

Nhọ nồi tươi 30g, rau má tươi 30g, sinh địa 16g, ích mẫu 16g, củ gấu 12g, quả dành dành (sao cháy) 12g, ngưu tất 12g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa rong huyết

Nhọ nồi 16g, đảng sâm, thục địa, cỏ nến, mỗi vị 12g, hương phụ, bạch truật, xuyên khung, mỗi vị 8g, chỉ xác 6g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa di mộng tinh

Nhọ nồi sấy khô tán nhỏ, uống mỗi lần 8g với nước cơm, hay sắc 30g uống.

Lưu ý

• Người bị viêm đại tràng mạn tính, đại tiện lỏng, sôi bụng không nên dùng.
• Cỏ nhọ nồi không gây giãn mạch, không hạ huyết áp, nhưng có thể gây sẩy thai. Do đó, phụ nữ có thai không được dùng.

Cỏ nhọ nồi là loài thảo dược lành tính, việc sử dụng hiệu quả vị thuốc này có thể mang lại nhiều tác dụng bất ngờ. Tuy nhiên, cũng như các loại thảo dược khác, việc sử dụng cần chú ý nhiều đến liều lượng và thời gian dùng. Quý bạn đọc có thể tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn trước khi sử dụng để đạt kết quả tốt nhất.

Mô tả cây

• Cỏ nhọ nồi là một loài cỏ mọc thẳng đứng có thể cao tới 80cm, thân có lông cứng, lá mọc đối có lông ở hai mặt, dài 2-8cm, rộng 5-15mm.
• Cụm hoa hình đầu màu trắng ở kẽ lá hoặc đầu cành, lá bắc thon dài 5-6mm, cũng có lông.
• Quả bế 3 cạnh, hoặc dẹt, có cánh. Dài 3mm, rộng 1,5mm, đầu cụt, mọc hoang khắp nơi ở nước ta.

Thành phần hóa học

• Theo các nhà nghiên cứu trước, trong nhọ nồi có một ít tinh dầu, tannin, chất đắng, carotene và chất ancaloit gọi là ecliptin. Có sách nói chất ancaloit là nicotin.
• Năm 1959 Govindachari T.R và đồng sự đã chiết được từ cỏ nhọ nồi một chất wedelolacton là một cumarin lacton. Sau đó tác giả cũng thấy chất này trong cây sài đất (công thức wedelolacton, xem ở cây sài đất).
• Ngoài wedelolacton, năm 1972 K.K Bharagava (Ind.J.Chem 8,72:810) còn tách được demetyl wedelolacton và một flavonozit chưa xác định.

Tính vị

Vị ngọt, chua tính lương vào hai kinh can và thận,

Tác dụng sinh lý

Năm 1961 Viện dược liệu và Bộ môn Dược lý Trường đại học Y dược Hà Nội có nghiên cứu tác dụng cầm máu và độc tính của cỏ nhọ nồi đã đi đến kết luận sau:

Về tác dụng cầm máu

• Nước sắc cỏ nhọ nồi khô, với liều 3g/kg thể trọng trên khỉ có tác dụng làm giảm thời gian Quick rõ rệt nghĩa là làm tăng tỷ lệ prothrombin toàn phần. Nhọ nồi cũng như vitamin K có tác dụng chống lại tác dụng của dicuramin.
• Nhọ nồi làm tăng trương lực của tử cung cô lập. trường hợp chảy máu tử cung, nếu dùng nhọ nồi thì ngoài tác dụng làm tăng prothrombin, còn có thể làm nén thành tử cung. Góp phần thúc đẩy việc chống chảy máu.
• Đối với thỏ có thai có thể gây sẩy thai.
• Cỏ nhọ nồi không gây tăng huyết áp.
• Cỏ nhọ nồi không làm giãn mạch.

Về độc tính của cỏ nhọ nồi

Thử trên chuột bạch với liều từ 5-80 lần liều lâm sàng không có triệu chứng độc. Theo dõi trên lâm sang, bệnh viện Ninh Giang (1961) đã cho 3 bệnh nhân (hai có thai 3-4 tháng, 1 không có thai bị ra huyết) uống 3-6 ngày mỗi ngày 20g cỏ nhọ nồi khô chế thành thuốc sắc. Sau 1-2 ngày đỡ ra huyết, sau 3-6 ngày khỏi và ra viện.

Cỏ Mực – “khắc tinh” chứng tóc bạc sớm

Y học cổ truyền cho rằng tóc là phần dư của khí huyết nên khi can thận hoạt động kém hiệu quả, khí huyết không lưu thông dẫn đến tóc xuống màu và bạc tóc. Để cải thiện chứng tóc bạc sớm, việc dưỡng thận, bổ huyết, thanh can nhiệt, loại bỏ độc tố cho gan là rất cần thiết.

Ngoài lương huyết, mát huyết, Cỏ mực còn được biết đến với cơ chế tác dụng hiệu quả vào 2 kinh can thận để dưỡng và thải độc cho gan.

Trong thí nghiệm nghiên cứu trên chuột nhắt trắng, các nhà khoa học Ấn Độ đã tiến hành tiêm chất độc vào gan chuột (CCL4), sau đó để chuột ăn chiết xuất từ lá Cỏ mực. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỉ lệ tử vong của chuột nhắt trắng giảm từ 77% xuống còn 22%.

Ở Nhật Bản, Cỏ mực được xem như dược liệu chủ trị chứng tóc bạc sớm với công hiệu bổ thận âm, lương huyết.

Một số bài thuốc từ cỏ mực hỗ trợ điều trị tóc bạc sớm

Lấy 1 nắm cỏ mực, đêm rửa sạch, giã nát rồi lọc lấy nước. Đem phần nước này đun cô đặc thành cao, thêm nước gừng và mật ong vừa đủ, tiếp tục khuấy đến khi hỗn hợp cô đặc lại lần nước. Để nguội rồi cho vào lọ sạch, để nơi thoáng mát. Mỗi lần sử dụng đem 1-2 thìa canh, hòa cùng nước đun sôi còn ấm, hoặc có thể hòa cùng rượu gạo để uống mỗi ngày 2 lần. Cao này có tác dụng rất tốt trong việc bổ can thận và ích tinh huyết.

Cỏ mực 1-2 kg đem ép lấy dung dịch đặc. Nữ trinh tử 300-1000g đem ngâm rượu 1 ngày, bóc vỏ, rang khô và tán bột. Đem nước Cỏ mực trộn cùng bột nữ trinh tử, thêm vào 1 chút mật ong rồi viên lại. Ngày dùng 3 lần, mỗi lần 10gam với rượu gạo hâm nóng. Bài thuốc này có tác dụng dưỡng thận can, khỏi đau lưng gối và xanh đen râu tóc.

Đặc biệt, Cỏ mực khi kết hợp với Hà thủ ô còn đem đến hiệu quả giảm bạc tóc tăng lên nhiều lần. Đây được xem là “chìa khóa” mở ra hướng đi mới cho phương pháp giảm bạc, tốn ít chi phí.

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Ô Mộc Khang – sản phẩm tiên phong ứng dụng Cỏ Mực vào giảm thiểu chứng tóc bạc sớm.

Hiện nay, việc sử dụng Cỏ mực để giảm bạc tóc vẫn chưa phổ biến. Bên cạnh đó, hầu hết các sản phẩm đều điều chế dưới dạng cao, hạn chế về cách thức sử dụng, liều dùng. Cộng với sản xuất thủ công khiến dược tính có trong dược liệu bị hao hụt, hiệu quả đạt được kém đi.

Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cấp thiết của xã hội, Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Ô Mộc Khang – sự kết hợp hoàn hảo từ tinh hoa y học cổ truyền với công nghệ hiện đại đã được nghiên cứu, sản xuất và đưa vào ứng dụng trong việc làm giảm chứng tóc bạc sớm.

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Ô Mộc Khang có thành phần 100% từ thảo dược tự nhiên: Cỏ Mực, Hà thủ ô đỏ, Đậu đen xanh lòng, Mã đề, Cam thảo bắc, Cỏ sữa lá to cùng vi chất Kẽm giúp bổ huyết, lợi can thận, kích thích quá trình sản sinh Melanin – duy trì màu đen cho tóc. Đồng thời làm chậm quá trình bạc tóc, giúp tóc trẻ và đen nhánh.

Tác dụng từng thành phần:

• Hà thủ ô: thanh nhiệt, giải độc, chỉ thống, chỉ huyết, điều kinh bổ gan, ích thận, dưỡng huyết khư phong, làm đen râu tóc.
• Cỏ Mực: Bổ thận âm, chỉ huyết lị, giải độc và bổ gan thận.
• Đậu đen xanh lòng: trị phong nhiệt, làm thuốc bổ khí, hỗ trợ điều trị can thận hư yếu, suy nhược, thiếu máu, bổ sung vitamin B12,…
• Cỏ Sữa lá to: tính mát, hơi có độc, tác dụng tiêu viêm, lợi tiểu, giải độc.
• Mã đề: Có tác dụng lợi tiểu, thanh phế, can, phong nhiệt, thẩm bàng quang thấp khí, hỗ trợ điều trị chứng đẻ khó, ho, trừ đờm, chỉ tả, sáng mắt, thuốc bổ.
• Kẽm: Chống rụng tóc, làm tóc mọc nhanh, chắc khoẻ.

Thực phẩm bảo vệ sức khỏe Ô Mộc Khang được điều chế dưới dạng viên nén tiện dụng, liều lượng trong mỗi viên nén đều được đong chuẩn theo một định mức, dễ dàng sử dụng và mang theo khi đi công tác xa. Sản phẩm mang lại hiệu quả sử dụng cho cả nam và nữ, là món quà sức khỏe ý nghĩa dành tặng người thân.

Khuyến cáo: Ô Mộc Khang là thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe. Sản phẩm không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.

Cây nhọ nồi có công dụng giúp hạ sốt không?